Từ thiện và Thiện nguyện bền vững: hai cánh tay nâng đỡ cho cuộc sống tốt đẹp hơn

Xung quanh chúng ta, mọi người thường hay nghe và sử dụng các cụm từ như “làm từ thiện”, “hoạt động thiện nguyện” một cách khá tương đồng. Cả hai đều xuất phát từ tinh thần tương thân tương ái, mong muốn giúp đỡ người khác vượt qua khó khăn và có được một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tuy nhiên đằng sau những ý nghĩa tưởng chừng là giống nhau ấy, khái niệm Từ thiện (Charity) và Thiện nguyện bền vững (Philnathropy) lại là hai cách tiếp cận khác nhau, với mục tiêu, tầm nhìn và những tác động riêng biệt đến cộng đồng và xã hội. Việc phân biệt rõ ràng hai khái niệm này không đơn thuần là câu chuyện về thuật ngữ, mà còn giúp chúng ta hiểu đúng hơn về bản chất và mở ra hướng tiếp cận bền vững hơn trong các hoạt động phát triển cộng đồng.

Từ Thiện (Charity): Vòng Tay Ấm Áp Giữa Cơn Gió Lạnh

Bản chất của Từ Thiện là giải quyết các nhu cầu cấp bách, ngắn hạn. Bạn hãy hình dung Từ Thiện như một vòng tay ấm áp, kịp thời dang ra và ôm lấy ai đó đang run rẩy trong một cơn gió lạnh. Đây là hành động thể hiện lòng nhân ái cách trực tiếp, xuất phát từ trái tim và lòng trắc ẩn, nhằm xoa dịu ngay lập tức những nỗi đau và sự thiếu thốn đang hiện hữu đối với cá nhân hoặc cộng động nào đó: những gói cứu trợ lương thực, nước uống gửi đến vùng lũ lụt; những bữa ăn miễn phí ấm lòng cho người vô gia cư; hay sự giúp đỡ tài chính kịp thời cho một bệnh nhân nghèo cần phẫu thuật…. Sức mạnh của Từ Thiện nằm ở sự phản ứng nhanh nhạy và tính nhân văn sâu sắc, kịp thời tiếp sức cho những hoàn cảnh khó khăn và cần hỗ trợ nhất.

Tuy nhiên, giống như cơn gió lạnh có thể quay lại, Từ Thiện thường tập trung vào việc giải quyết hậu quả trước mắt hơn là nguyên nhân gốc rễ của vấn đề. Nếu chỉ dừng lại ở việc "cho đi", đâu đó việc này có thể vô tình tạo ra sự phụ thuộc. Và Cách "cho" cũng cần phải hết sức tế nhị để tránh mang theo định kiến hay điều kiện, nhằm giúp bảo toàn phẩm giá và sự tự tôn của người nhận. Và chính cảm giác "ấm lòng" khi giúp đỡ người khác đôi khi cũng là một trở ngại, vì nó có thể khiến chúng ta tập trung vào nơi mình cảm thấy cần giúp nhất theo cảm tính, thay vì nơi thực sự cần và có giải pháp bền vững hơn.

Thiện Nguyện bền vững (Philanthropy): Tình yêu con người được thể hiện bằng cam kết xây nền móng vững chắc lâu dài

Nếu Từ Thiện là vòng tay ấm áp, thì Thiện Nguyện bền vững (Philanthropy) giống như việc thiết kế và xây dựng một ngôi nhà kiên cố, có hệ thống sưởi ấm để ngăn cơn lạnh quay lại. Xuất phát từ nghĩa gốc tiếng Hy Lạp là "tình yêu nhân loại", Philanthropy hướng đến giải quyết các nguyên nhân sâu xa hơn. Đây là sự đóng góp có chiến lược – không chỉ là tài chính, mà còn cả thời gian, tài năng và tri thức – nhằm tạo ra những thay đổi hệ thống, sâu rộng và bền vững.

Hãy nhìn vào những ví dụ: Thay vì chỉ tặng nước đóng chai khi hạn hán, Thiện nguyện bền vững đầu tư xây dựng hệ thống nước sạch và quản lý tài nguyên nước cho cả cộng đồng. Thay vì chỉ hỗ trợ chi phí chạy thận, Thiện nguyện bền vững tài trợ nghiên cứu mô hình chăm sóc toàn diện, đào tạo nhân lực y tế chuyên sâu hoặc vận động chính sách bảo hiểm y tế tốt hơn cho bệnh nhân mạn tính. Hay trong xóa đói giảm nghèo, nó thể hiện qua việc hỗ trợ giáo dục chất lượng, đào tạo nghề tạo việc làm bền vững, phát triển các chương trình tín dụng vi mô phù hợp, hoặc vận động cho các chính sách kinh tế - xã hội công bằng hơn. Mục tiêu cuối cùng của Thiện  nguyện bền vững là trao quyền, xây dựng năng lực tự chủ và nâng cao khả năng phục hồi cho cả cộng đồng, đem lại lợi ích cho nhiều thế hệ.

Charity và Philanthropy: Hai cánh tay nối kết vòng tròn nhân ái

Thực tế, Từ Thiện và Thiện Nguyện bền vững không mâu thuẫn với nhau, mà là hai mặt bổ sung thiết yếu trên hành trình kiến tạo xã hội tốt đẹp hơn. Hai khái niệm này tồn tại trên một đường liên tục và thường cần kết hợp nhuần nhuyễn với nhau.

Hãy xem xét một tình huống thiên tai: Các việc Từ Thiện như cung cấp ngay lương thực, nước sạch, chỗ ở khẩn cấp là cứu cánh sống còn, kịp thời cứu giúp sinh mạng và giảm bớt đau khổ trước mắt cho đồng bào. Và ngay sau đó, Thiện Nguyện bền vững thực thi việc xây dựng nhà chống lũ kiên cố, lắp đặt hệ thống cảnh báo sớm, hỗ trợ người dân phục hồi sinh kế,… là những giải pháp căn cơ để giảm thiểu thiệt hại và rủi ro cho tương lai. Tương tự, trong cuộc chiến với đói nghèo: Những bếp ăn 0đ hay hỗ trợ tạm thời  là cần thiết để cứu đói ngay lập tức. Nhưng chỉ có giáo dục, đào tạo nghề, tạo việc làm ổn định và thay đổi chính sách  mới thực sự phá vỡ vòng luẩn quẩn của nghèo đói.

Chuyển từ “giúp đỡ” sang “đồng hành và trao quyền”

Mục tiêu không chỉ là giúp người yếu thế vượt qua khó khăn, mà còn là giúp họ đứng vững trên đôi chân của chính mình. Việc hiểu và vận dụng đúng từ thiện và thiện nguyện chính là cách để các tổ chức xã hội thiết kế các chương trình toàn diện hơn – vừa đáp ứng nhu cầu cấp bách, vừa xây dựng năng lực dài hạn cho cá nhân và cộng đồng.

Từ thiện và Thiện nguyện bền vững, tựa như hai cánh tay, cùng nhau góp sức vun đắp cho một xã hội nhân văn và kiên cường hơn. Cánh tay Từ thiện kịp thời nâng đỡ, xoa dịu những tổn thương trước mắt. Cánh tay Thiện nguyện bền vững kiên trì xây nền móng, dựng hệ thống, hướng tới giải pháp bền vững cho tương lai. Việc hiểu và vận dụng đúng hai khái niệm này chính là cách để các tổ chức xã hội thiết kế các chương trình toàn diện hơn – vừa đáp ứng nhu cầu cấp bách, vừa xây dựng năng lực dài hạn cho cá nhân và cộng đồng.

Tại ASIF Foundation, chúng tôi tin rằng sự kết hợp hài hòa giữa trái tim nhân ái (Charity) và tư duy chiến lược (Philanthropy) chính là chìa khóa để tạo ra những thay đổi tích cực, lâu dài và tôn trọng trọn vẹn phẩm giá của mỗi con người. Chúng tôi nỗ lực không ngừng để lồng ghép cả hai cách tiếp cận này trong mọi chương trình, dự án, từ cứu trợ nhân đạo đến phát triển cộng đồng bền vững, cùng hướng tới một tương lai công bằng và đầy đủ cho mọi người.

👉 Tìm hiểu thêm về cách chúng tôi hiện thực hóa niềm tin này với các chương trình và dự án: https://www.asif.foundation/chuong-trinh-du-an